ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜಧಾನಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಖ್ಯಾತಿ ಈಗ ಕೇವಲ ಕರ್ನಾಟಕ ಅಥವಾ ಭಾರತ ದೇಶಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ, ಸೀಮಿತವಾಗಿರದೇ, ಇಡೀ ಜಗತ್ರ್ಪಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಹೇಗೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲೆ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಕನ್ನಡಿಗರು ನೆಲೆಸಿದ್ದರೆ, ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ಜಗತ್ತಿನ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದುವುದು ಪ್ರತಿಷ್ಠತೆಯ ಸಂಕೇತ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಅಂತಹ ವಿಶ್ವವಿಖ್ಯಾತ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ನಿರ್ಮಾತರಾದ ನಾಡಪ್ರಭು ಶ್ರೀ ಕೆಂಪೇಗೌಡರವ್ಯಕ್ತಿ, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ, ಸಾಧನೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಅಂತಹ ಪ್ರಾಥಃಸ್ಮರಣೀಯ ಯಶೋಗಾಧೆಯನ್ನು ಮೆಲುಕು ಹಾಕೋಣ ಬನ್ನಿ..
ಆದಿ ಪುರಾಣ ಕವಿರಾಜ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲೇ ಹೇಳಿರುವಂತೆ ಕಾವೇರಿಯಿಂದ ಗೋದಾವರಿಯ ತೀರದವರೆಗೂ ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜರು ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲೇ, ಸುಮಾರು 14ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಂಚಿ ಬಳಿಯ ಯಣಮಂಜಿ ಪುತ್ತೂರಿನ ಪಾಳೇಗಾರರಾಗಿದ್ದ ರಣ ಬೈರೇಗೌಡ ಮತ್ತು ಸೋದರರು ಅಲ್ಲಿನ ನಡೆದ ಕ್ಷಿಪ್ರರಾಜಕೀಯ ಕ್ರಾಂತಿಯಿಂದಾಗಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾದಾಗ ಅವರು ಎತ್ತಿನಬಂಡಿಗಳಲ್ಲಿ ವಲಸೆ ಬಂದು ಯಲಹಂಕ ದಾಟಿ ಇಂದಿನ ನಂದಿ ಬೆಟ್ಟದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಆವತಿ ಎಂಬ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿದರೆಂಬ ಪ್ರತೀತಿ ಇದ್ದು ಮುಂದೆ ಅದೇ ವಂಶದವರೇ ವಿಜಯನಗರದ ಸಾಮಂತರಾಗಿ ಯಲಹಂಕ, ಮಾಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಗಳನ್ನು ಆಳಿದರೆಂದು ಜನರ ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ನಿರ್ಮಾತರಾದ ಕೆಂಪೇಗೌಡರೂ ಸಹಾ ಅದೇ ವಂಶದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ಗುರು ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರ ಸಾರಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಹಕ್ಕ ಬುಕ್ಕರ ನೇತೃತ್ಚದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರರದಲ್ಲಿ ಮೊತ್ತ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಬಂದ ವಿಜಯ ನಗರದ ಹಿಂದವೀ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಕಟ್ಟಿದ ನಂತರ 1509–1529ರ ವರಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಉಚ್ಛ್ರಾಯ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಪರವ ವೈಭವದಿಂದ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರ ಅಧಿಕಾರ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿತ್ತು. ಆ ಸಮದಲ್ಲೇ ವಿಜಯನಗರದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಾಮಂತರಾಗಿ ಯಲಹಂಕದ ನಾಡಪ್ರಭುಗಳಾಗಿ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಶ್ರೀ ಕೆಂಪನಂಜೇಗೌಡ ಹಾಗೂ ಲಿಂಗಾಂಬೆ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ 1510 ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಮೊದಲನೆಯ ಮಗುವಿಗೆ ತಮ್ಮ ಕುಲದೇವತೆಯಾದ ಕೆಂಪಮ್ಮ ಹಾಗೂ ಭೈರವರ ಅನುಗ್ರಹದಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಆ ಮಗುವಿಗೆ ಕೆಂಪ, ಕೆಂಪಯ್ಯ, ಕೆಂಪಣ್ಣ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆದು ನಂತರ ಪ್ರಜೆಗಳು ಗೌರವಾದರದಿಂದ, ಚಿಕ್ಕರಾಯ, ಕೆಂಪರಾಯ ಎಂದು ಸಂಭೋಧಿಸಿ ಕಡೆಗೆ ಹಿರಿಯ ಕೆಂಪೇಗೌಡ ಎಂದು ಪ್ರಖ್ಯಾತರಾಗುತ್ತಾರೆ.
ಪ್ರತೀ ವರ್ಷ ಹಂಪೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ದಸರಾ ಸಮಾರಂಭವನ್ನು ನೋಡಲು ಸಣ್ಣ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೂ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ಬಾಲಕ ಕೆಂಪೇಗೌಡರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಮುತ್ತು ಹವಳ ಪಚ್ಚೆ ಗಳನ್ನು ಬಳ್ಳ ಬಳ್ಳಗಳಲ್ಲಿ ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾರುತ್ತಿದ್ದ ಪರಿ, ಅಲ್ಲಿನ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆ ವೈಭವದ ದಸರಾ ನೋಡಿ ಆಕರ್ಷಿತರಾಗಿ ನಾನು ದೊಡ್ಡವನಾಗಿ ಇಂತಹದ್ದೇ ಭವ್ಯ ನಗರವೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಕನಸನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದರಂತೆ. ಕೆಂಪೇಗೌಡರ ಶಿಕ್ಷಣ ಹೆಸರಘಟ್ಟದ ಬಳಿ ಇರುವ ಐವರುಕಂಡ ಪುರದ ಗುರುಕುಲದಲ್ಲಿ ನಡೆದು ಬಹಳ ಸಣ್ಣ ವಯಸ್ಸಿಗೇ ಯಲಹಂಕದ ಕಾರ್ಯಾಭಾರವನ್ನು ವಹಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರ ಆಡಳಿತ ವೈಖರಿಯನ್ನೇ ಆದರ್ಶವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಅವರ ಕಾರ್ಯದಕ್ಷತೆ ವಿಜಯನಗರದವೆಗೂ ಹಬ್ಬಿತ್ತು.
ಆದಿಗುರು ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರಿಗೆ ಪ್ರಸವದದ ಬೇನೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಕಪ್ಪೆಗೆ ಹಾವು ಆಶ್ರಯ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದದ್ದನ್ನು ಶೃಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಇದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಉತ್ತಮವಾದ ಶಾಂತಿಧಾಮ ಇನ್ನೆಲ್ಲಿಯೂ ಇರದು ಎಂದು ಅಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಪೀಠವನ್ನು ಕಟ್ಟಿದಂತೆ, ಕೆಂಪೇಗೌಡರೂ ಸಹಾ ತಮ್ಮ ಆಪ್ತಸ್ನೇಹಿತ ಗಿಡ್ಡೇಗೌಡರೊಂದಿಗೆ ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಕೋಡಿಗೇಹಳ್ಳಿ ಕಾಡಿಗೆ ಹೋಗಿದ್ದಾಗ, ಅವರೊಂದಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದ ಬೇಟೆ ನಾಯಿ ಮೊಲವೊಂದನ್ನು ನೋಡಿ ಅದರ ಮೇಲೆ ಧಾಳಿ ಮಾಡಲು ಮುಂದಾದಾಗ, ಬಹಳ ಅಚ್ಚರಿಯಂತೆ, ಮೊಲವೇ ಆ ಭೇಟೇ ನಾಯಿಯ ವಿರುದ್ಧ ತಿರುಗಿ ಬಿದ್ದು ಬೇಟೆ ನಾಯಿಯನ್ನು ಅಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು ಕಾಡಿನಿಂದ ಹೊರಗೋಡಿಸಿದ ಘಟನೆಯನ್ನು ಕಂಡು ಇದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕ್ಷಾತ್ರ ತೇಜದ ಜಾಗ ಮತ್ತೊಂದು ಇರಲಾರದು ಎಂದೆಣಿಸಿ, ಇದೇ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಬಾಲ್ಯದ ಕನಸಾದ ಸುಂದರವಾದ ನಗರವೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟಬೇಕು ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಕೂಡಲೇ ತಮ್ಮ ಕನಸಿನ ನಗರದ ನೀಲಿ ನಕಾಶೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ, ವಿಜಯನಗರದ ಸಾಮ್ರ್ಯಾಜರ ಅಪ್ಪಣೆ, ಆಶೀರ್ವಾದ ಮತ್ತು ಅನುದಾನಕ್ಕಾಗಿ ಮೊರೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಆ ನೂತನ ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣದ ವಿವರಣೆ ಕೇಳಿದ ವಿಜಯನಗರದ ಆರಸರು ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ, ಅಂದಿನ ಕಾಲಕ್ಕೇ ಸುಮಾರು ಐವತ್ತು ಸಾವಿರ ಚಿನ್ನದ ವರಾಹಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಇನ್ನೂ ಆರು ಸಂಸ್ಥಾನಗಳನ್ನೂ ಕೆಂಪೇಗೌಡರಿಗೆ ಉಂಬಳಿಯಾಗಿ ಕೊಟ್ಟು ನಮ್ಮ ನಾಡಿಗೇ ಖ್ಯಾತಿ ತರುವಂತಹ ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗುವಂತಹ, ಹೇರಳ ಜಲ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಹೊಂದಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಧರ್ಮ, ಮತ ಮತ್ತು ಭಾಷಿಗರೂ ಸಹಬಾಳ್ವೆಯಿಂದ ಇರುವಂತಹ ನಗರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಎಂದು ಆಶೀರ್ವದಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಪ್ರಭುಗಳ ಅಪ್ಪಣೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಅನುದಾನವೂ ದೊರೆತ ನಂತರ ಕ್ರಿ.ಶ. 1537ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಇಪ್ಪತ್ತೇಳನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ತಾವು ವಿದ್ಯೆ ಕಲಿತ ಹೆಸರಘಟ್ಟದ ಬಳಿಯ ಐವರುಕಂಡಪುರದ ಗುರುಕುಲದ ಗುರುಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ ನಗರದ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತ ಮಹೂರ್ತವನ್ನು ನಿಗಧಿ ಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ದೊಮ್ಮಲೂರು ಮತ್ತು ಯಲಹಂಕದ ನಡುವಿನ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಗುಡ್ಡಗಳು, ಅನೇಕ ನದಿಮೂಲಗಳು, ಕೆರೆ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕಣಿವೆ ಪ್ರದೇಶ, ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಸಮತಟ್ಟಾದ ಭೂಪ್ರದೇಶ, ಸಾಕಷ್ಟು ಮಳೆ ಬೀಳುವ ಮತ್ತು ಹಿತಕರ ಹವಾಗುಣ ಹೊಂದಿದ್ದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಅಲ್ಲಿ ನೂತನ ನಗರವೊಂದಕ್ಕೆ ಭೂಮಿ ಪೂಜೆ ಆರಂಭವಾಗಿ, ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಮುಗಿಲು ಮುಟ್ಟುವಂತಹ ವೇದಘೋಷಗಳ ನಡುವೆ ಪುರೋಹಿತರು ಹೋಮ ಹವನಾದಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ನೇಗಿಲು ಹೊತ್ತ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದ ನಾಲ್ಕು ಜೋಡಿ ಎತ್ತುಗಳು ನಾಲ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಗೆರೆ ಎಳೆದು ನಗರದ ಗಡಿಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಿಲಾಯಿತು. ಬಸವನಗುಡಿಯ ದೊಡ್ಡ ಬಸವಣ್ಣನ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಪೇಟೆಯ ಆಂಜನೇಯ ದೇವಾಲಯವೇ ಅಂದು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಭೂಮಿಪೂಜೆ ಮಾಡಿದ ಸ್ಥಳ ಎಂದು ಬಲ್ಲವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೂ ವಿಜಯನಗರದ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಅದೇ ಅನುಭವದ ಮೂಲಕ ರೈತರ ಮತ್ತು ವರ್ತಕರ ಸಗಟು ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಪೇಟೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಜೆಗಳ ಚಿಲ್ಲರೇ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ಚಿಕ್ಕಪೇಟೆ ಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿ ಅದರ ಅಕ್ಕ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ, ಹೆಸರೇ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ, ಅಕ್ಕಿಪೇಟೆ, ರಾಗಿಪೇಟೆ, ಅರಳೆ ಪೇಟೆ, ತರಗು ಪೇಟೆಯಲ್ಲಿ ದವಸ ಧಾನ್ಯಗಳ ಮಾರಾಟಕ್ಕಾದರೆ, ಕುಂಬಾರ ಪೇಟೆ ಮಡಿಕೆಗಳ ಮಾರಾಟ, ಗಾಣಿಗರ ಪೇಟೆ ಎಣ್ಣೆ ಮಾರಾಟ, ಉಪ್ಪಾರರ ಪೇಟೆ ಉಪ್ಪಿನ ಮಾರಾಟ, ತಿಗಳರ ಪೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೂವಿನ ಮಂಡಿ, ನಗರ್ತ ಪೇಟೆ ಚಿನ್ನ, ಬೆಳ್ಳಿ ಆಚಾರಿಗಳಿಗಾದರೆ< ಬಳೇಪೇಟೆ ಬಳೆ, ಸರ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಬಲಿಜಿಗರಿಗೆ ಹೀಗೆ ವೃತ್ತಿ, ಕುಲ ಕಸುಬುದಾರರು ವಾಸಿಸಲು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ವಹಿವಾಟು ನಡೆಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾಗುವಂತಹ ನಗರವನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲು ಮುಂದಾದರು.
ಕೇವಲ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ, ವಹಿವಾಟುಗಳಿಂದಲೇ ನಾಡನ್ನು ಕಟ್ಟಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತಿದ್ದ ಕೆಂಪೇಗೌಡರು, ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಕೃಷಿಯಾಧಾರಿತ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನೇ ನೆಚ್ಚಿಕೊಂಡ ನಾಡಿನ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಕೃಷಿಕರು ಮತ್ತು ಹೈನುಗಾರರ ಅನುಕೂಲಕ್ಕಾಗಿ ಹೊಸಾ ನಗರದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಚಿಕ್ಕ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಕೆರೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿಯೇ ಇಂದಿಗೂ ಕಾಣ ಸಿಗುವ ಕೆಂಪಾಂಬುಧಿಕೆರೆ, ಕಾರಂಜಿಕೆರೆ, ಸಂಪಂಗಿರಾಮಕೆರೆ, ಧರ್ವಂಬುಧಿಕೆರೆ, ಗಂಧದ ಕೋಟಿ, ಹಲಸೂರು ಕೆರೆ, ಯಡೆಯೂರು ಕೆರೆ, ಸಿದ್ಧನಕಟ್ಟೆ, ಗಿಡ್ಡಪ್ಪನಕೆರೆ, ಜಕ್ಕರಾಯನಕೆರೆ, ದೊಮ್ಮಲೂರುಕೆರೆ, ಬೆಳ್ಳಂದೂರುಕೆರೆ, ಲಾಲ್ಬಾಗ್ ಮುಂತಾದ ಕೆರೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿ ಜನರಿಗೆ ಮತ್ತು ದನಕರುಗಳಿಗೆ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಜೊತೆಗೆ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಜೀವನಾಶ್ಯಕವಾದ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯ, ಹಣ್ಣು, ತರಕಾರಿ, ಎಣ್ಣೆಕಾಳುಗಳು, ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯಗಳು ಮುಂತಾದ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯುವ ರೈತರಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು. ಮಳೆಯ ನೀರು ಸುಮ್ಮನೇ ಪೋಲಾಗಂತೆ ತಡೆಯುವ ಸಲುವಾಗಿ ನಗರದ ಬಡಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಎತ್ತರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಅವರು ಕಟ್ಟಿಸಿದ ಕೆರೆಗಳಿಗೆ ನೀರು ಸರಾಗವಾಗಿ ಹರಿಯುವಂತೆ ರಾಜಕಾಲುವೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ, ಮಳೆ ನೀರಿನಿಂದ ಒಂದು ಕೆರೆ ತುಂಬಿದ ಕೂಡಲೇ ಮತ್ತೊಂದು ರಾಜಕಾಲುವೆಗಳ ಮುಖಾಂತರ ಇನ್ನೊಂದು ಕೆರೆಗೆ ನೀರು ಹರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ನುರಿತ ನೀರುಗಂಟಿಗಳನ್ನು ವಿಜಯನಗರದಿಂದ ಕರೆತರಲಾಗಿತ್ತು. ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಕೊರೆಗಳು ತುಂಬಿದ ಮೇಲೆ ಕೋಟೆಯ ಹೊರವಲಯದ ಕಾಲುವೆಗಳಿಗೆ ಹರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದೊಂದು ಕೋಟೆಯ, ನಗರದ ಮತ್ತು ನಾಗರೀಕರ ಸುರಕ್ಷೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿತ್ತು.
ನಗರ ವಾಣಿಜ್ಯವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಶತ್ರುಗಳ ಕಾಟ ಬರಬಹುದು ಎಂಬ ದೂರಾಲೋಚನೆಯಿಂದ ನಗರದ ರಕ್ಷಣೆಗೆಂದು ಸುತ್ತಲೂ ಕೋಟೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಯಲಹಂಕ, ಕೆಂಗೇರಿ, ಹಲಸೂರು ಮತ್ತು ಆನೇಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಈ ಕೋಟೆಯ ಮಹಾದ್ವಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೂಲಕ ಜನರ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನ ಸುರಕ್ಷತೆಯನ್ನು ನೋಡಿಕೊಂಡರು. ನಗರದ ಸುರಕ್ಷೆತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ತಿಗಳರ ಪೇಟೆಯ ಧರ್ಮರಾಮ ಸ್ವಾಮಿಯ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವನ್ನಾಗಿಟ್ಟು ಕೊಂಡು ಸಮಾನಾಂತರ ದೂರದಲ್ಲಿ ಹಲಸೂರು, ಈಗಗಿನ ಲಾಲ್ ಬಾಗ್ , ಸದಾಶಿವನಗರ (ಈಗಿನ ಮೇಖ್ರೀ ಸರ್ಕಲ್) ಮತ್ತು ಕೆಂಪಾಂಬುಧಿ ಕೆರೆಯ ಬಳಿ ಎತ್ತರದ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣಾಗೋಪುರಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ದಿನದ 24 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಸತತ ಪಹರೆಯನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಿದ್ದರು. ಬಸವನಗುಡಿಯ ಎತ್ತರದ ಬಂಡೆಯಿಂದ ಪ್ರತಿ ಸಂಜೆ ಕಹಳೆ ಊದಿ ಎಲ್ಲಾ ಸರಿಯಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವ ಸಂಕೇತದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದು, ಅಪಾಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಕಹಳೆಯನ್ನು ಊದುವ ಮೂಲಕ ಶತ್ರುಗಳ ಸುಳಿವಿನ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುವಂತಹ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದು ಇಂದು ಆ ಪ್ರದೇಶವು ಬ್ಯೂಗಲ್ ರಾಕ್ ಎಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ನಾಲ್ಕು ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿಅಂದು ಅವರು ಕಟ್ಟಿಸಿರುವ ಕಾವಲು ಗೋಪುರಗಳು ಇಂದು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೆಗ್ಗುರುತಾಗಿದ್ದು, ಅದೇ ಗೋಪುರವನ್ನೇ ಬೆಂಗಳೂರು ಬೃಹತ್ ಮಹಾನಗರಪಾಲಿಕೆ ತನ್ನ ಲಾಂಛನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವುದು ವಿಶೇಷವಾಗಿದೆ.
ಉತ್ತಮ ಆಡಳಿತದ ಜೊತೆಗೆ ಧರ್ಮಭೀರುವೂ ಆಗಿದ್ದ ಕೆಂಪೇಗೌಡರು ಹೊಸದಾಗಿ ಕಟ್ಟಿದ ನಗರದಲ್ಲಿ ಹತ್ತಾರು ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಿುಸಿದ್ದಾರೆ. ಬಸವನಗುಡಿಯ ಏಕಶಿಲಾ ದೊಡ್ಡ ಬಸವಣ್ಣನ ದೇವಸ್ಥಾನ ಅದರ ಪಕ್ಕದ್ಲೇ ದೊಡ್ಡ ಗಣೇಶನ ದೇವಸ್ಥಾನ, ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ, ಆಂಜನೇಯಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ, ಗವಿಗಂಗಾಧರೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ಏಕಶಿಲಾ ಸೂರ್ಯಪಾನ, ಚಂದ್ರಪಾನ ಫಲಕಗಳು, ಶಿವನ ಡಮರು, ತ್ರಿಶೂಲ, ಹರಿಹರ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ಬೃಹತ್ ಏಕಶಿಲಾ ಛತ್ರಿ ಇವುಗಳು ಕೆಂಪೇಗೌಡರ ಕಾಲದ ಶಿಲ್ಪಕಲಾ ವೈಭವ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯ ಪ್ರತೀಕಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದರೂ ಅತಿಶಯವಲ್ಲ. ಹಲಸೂರಿನ ಸೋಮೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ವಸಂತಪುರದ ದೇವಾಲಯಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆ ಮತ್ತು ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರವೂ ಸಹಾ ಅವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಗಿದೆ.
ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರ ನಂತರ ವಿಜಯನಗರದ ಆಡಳಿತ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿದವರು ದಕ್ಷರಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದ ಕಾರಣ ಬಹುತೇಕ ಸಾಮಂತರು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜಯದ ವಿರುದ್ಧ ಸಿಡಿದೆದ್ದು ಸ್ವತಂತ್ರರದರೂ, ಕೆಂಪೇಗೌಡರ ನಿಯತ್ತು ವಿಜಯನಗರದ ಪರವಾಗಿಯೇ ಇತ್ತು. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಆದರೂ, ಚನ್ನಪಟ್ಟಣದ ಪಾಳೇಗಾರ ಜಗದೇವರಾಯ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ನಾಡಪ್ರಭು ಕೆಂಪೇಗೌಡರು ವಿಜಯನಗರದ ಸಾಮಂತಿಕೆಯಿಂದ ದೂರಸರಿಯುವ ಸಲುವಾಗಿ ತಮ್ಮದೇ ಭೈರವ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ನಾಣ್ಯಗಳ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ದೂರನ್ನು ವಿಜಯನಗರದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯರ ಬಳಿ ಇಟ್ಟಾಗ ಅದನ್ನು ಕೂಲಂಕುಶವಾಗಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸದೇ, ರಾಜದ್ರೋಹದ ಆರೋಪದಡಿ ಕೆಂಪೇಗೌಡರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಅನೇಗುಂದಿಯ ಸೆರೆಮನೆಗೆ ತಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸುಮಾರು ಐದು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಹಿರಿಯ ಕೆಂಪೇಗೌಡರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದ್ದು ತಪ್ಪೆಂದು ಅರಿವಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಸಕಲ ಮರ್ಯಾದೆಯೊಂದಿಗೆ ಯಲಹಂಕಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕೆಂಪೇಗೌಡರು ಬಂಧಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ ಅವರ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಮೊಮ್ಮಕ್ಕಳೇ ಸಂಭಾಳಿಸಿದ್ದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ರಾಮಕೃಷ್ಣಾ ಗೋವಿಂದಾ ಎಂದು ಭಗವಂತನ ಧಾನ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಳೆಯುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿ, ಹೊಸಾ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ, ಹಳೆಯ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಸಮಯವನ್ನು ಮೀಸಲಿಟ್ಟರು. ಸುಮಾರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಜೆಗಳಿಂದ ದೂರವಿದ್ದರೂ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಅವರ ಮೇಲೆ ಎಂತಹ ಪೂಜ್ಯಭಾವನೆ ಇತ್ತು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಈ ಪ್ರಸಂಗ ಸೂಕ್ತವೆನಿಸುತ್ತದೆ.
ಅದೊಮ್ಮೆ ಯಲಹಂಕದಿಂದ ಮಲ್ಲೇಶ್ವರದ ಕಾಡುಮಲ್ಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸ್ವಾಮಿಯ ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಬರುವುದಾಗಿ ತಮ್ಮ ಭಟರ ಮೂಲಕ ಅಲ್ಲಿನ ಅರ್ಚಕರಿಗೆ ಹೇಳಿ ಕಳುಹಿಸಿದ್ದರು. ನಾಡ ಪ್ರಭುಗಳು ತಮ್ಮ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಬರುವ ವಿಷಯವನ್ನು ಅರ್ಚಕರು ತಮ್ಮ ಆಪ್ತ್ರ ಬಳಿ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಬಾಯಿಂದ ಬಾಯಿಗೆ ಹರಡಿ. ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಯಲಹಂಕದಿಂದ ಹೊರಟು ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾಡುಮಲ್ಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಒಂದು ಮೈಲಿಗಳ ದೂರ ಬರುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಪ್ರಭುಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಭಾರೀ ಜನಸಾಗರವೇ ಅಲ್ಲಿ ನೆರೆದಿದ್ದಲ್ಲದೇ, ಕೆಂಪೇಗೌಡರಿಗೆ ಜೈಕಾರ ಹಾಕುತ್ತಾ ಅವರಿಗೆ ಸಕಲ ರಾಜ ಮರ್ಯಾದೆಗಳಿಂದ ಬೆಳ್ಳಿ ಫಲಕದ ಉಯ್ಯಾಲೆಯ ಮೇಲೆ ಕೂರಿಸಿ ಹಾಲಿನ ಅಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿಸಿ ನಂತರ ಆ ಇಡೀ ಜನಸ್ತೋಮದೊಂದಿಗೇ ಕೆಂಪೇಗೌಡರು ಕಾಡುಮಲ್ಲೇಶ್ವರನ ದರ್ಶನ ಪಡೆದದ್ದು ಈಗ ಇತಿಹಾಸವಾಗಿದೆ. ಅಂದು ಕೆಂಪೇಗೌಡರನ್ನು ಉಯ್ಯಾಲೆ ಮೇಲೆ ಸಮ್ಮಾನಿಸಿದ ಸ್ಥಳವೇ ಉಯ್ಯಾಲೆ ಕಾವಲು ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿ ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆಡು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವೈಯ್ಯಾಳೀಕಾವಲ್ ಎಂದು ಅಪಭ್ರಂಶವಾಗಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. 1569 ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯ ಕೆಂಪೇಗೌಡರು ಕುಣಿಗಲ್ಲಿನಿಂದ ಮಾಗಡಿಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಹಿಂದಿರುಗುವಾಗ ಮಾಗಡಿಯ ಸಮೀಪದ ಕೆಂಪಾಪುರದಲ್ಲಿ ವಯೋಸಜವಾಗಿ ಅಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಮರಣಹೊಂದುವ ಮೂಲಕ ಒಬ್ಬ ನಿಜವಾದ ನಾಡಪ್ರಭುವನ್ನು ಈ ನಾಡು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತಾಗುತ್ತದೆ.
ವಿಜಯನಗರದ ಸಾಮಂತ ರಾಜನಾಗಿ ಯಲಹಂಕ ನಾಡಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯು ಹಿರಿಯ ಕೆಂಪೇಗೌಡರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈಗಿನ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಆವತಿಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ಕೋಲಾರ, ಶಿವಗಂಗೆ, ಹುಲಿಕಲ್, ಕುಣಿಗಲ್, ಹುಲಿಯೂರುದುರ್ಗ, ಹುತ್ರಿದುರ್ಗ, ಮಾಗಡಿ, ರಾಮನಗರ ಸಾವನದುರ್ಗದವರೆಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ಜನಾನುರಾಗಿಯಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೆರೆಗಳು, ದೇವಾಲಯಗಳು, ಕೋಟೆ-ಕೊತ್ತಲಗಳು ಇಂದಿಗೂ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣ ಮುಂದಿದ್ದು ಅವರ ಪೀಳಿಗೆಯವರು ಇಂದಿಗೂ ಮಾಗಡಿ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಹುಲಿಕಲ್ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿರುವ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
ಇಂದು ಪ್ರಧಾನಿಗಳು ಹೇಳುವ ಸಬ್ ಕಾ ಸಾತ್, ಸಬ್ ಕಾ ವಿಶ್ವಾಸ್ ಮತ್ತು ಸಬ್ ಕಾ ವಿಕಾಸ್ ಎಂಬುದನ್ನು 500 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಅಕ್ಷರಶಃ ಮಾಡಿ ತೋರಿಸಿದ್ದ ಹಿರಿಯ ಕೆಂಪೇಗೌಡರನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದು ಜಾತಿಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿ, ಅವರು ಕಟ್ಟಿಸಿದ ಕೆರೆ, ಕಟ್ಟೆ ರಾಜಕಾಲುವೆಗಳನ್ನೇ ಮುಚ್ಚಿಸಿ ಅದನ್ನು ಮಾರಿ ಹಣ ದೋಚಿಕೊಂಡು ಕೆಂಪೇಗೌಡರ ಆಶಯಗಳನ್ನು ಗಾಳಿಗೆ ತೂರಿದವರೇ ಇಂದಿನ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡದೊಡ್ಡದಾಗಿ ಕೆಂಪೇಗೌಡರ ಜಯಂತಿ ಆಚರಣೆಯ ಜಾಹೀರಾತನ್ನು ನೀಡುವುದನ್ನು ನೋಡಿದಾಗ, ಛೇ!! ಎಂತಹ ಅಪಾತ್ರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಕೆಂಪೇಗೌಡರು ಕಟ್ಟಿದ ನಗರ ಸಿಲುಕಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದೆನಿಸುವುದು ಸುಳ್ಳಲ್ಲ.
ಏನಂತೀರೀ?
ನಿಮ್ಮವನೇ ಉಮಾಸುತ
ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲೇ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದ ಆಪ್ತರಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀ ಚೆಟ್ಟಿಯವರು ಮತ್ತು ಅಸ್ಗರ್ ಅಲಿಯವರು ಬ್ರಿಟೀಷರ ಮೆಲೆ ಒತ್ತಡ ತಂದು ಮೈಸೂರಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಮರಳಿ ಅಧಿಕಾರ ಕೊಡಿಸಲು ತಮ್ಮ ಕೈಲಾದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಇದ್ದಾಗಲೇ, ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರ ಮಗ ಶ್ರೀ ಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಮತ್ತು ಸೊಸೆ ಕೆಂಪ ನಂಜಮ್ಮಣ್ಣಿಯವರಿಗೆ 1884ರ ಜೂನ್ 4ರಂದು ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರ ಜನನವಾಗಿತ್ತದೆ. ಕೇವಲ 10 ವರ್ಷದ ಬಾಲಕನಾಗಿರುವಾಗಲೇ 28 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1894ರಲ್ಲಿ ತಂದೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಬಾಲಕ ಕೃಷ್ಣರಾಜರಿಗೆ ಪೆಬ್ರವರಿ 1, 1895ರಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕ ಮಹೋತ್ಸವ ಎಲ್ಲರೂ ಮೆಚ್ಚುವಂತೆ ವೈಭವೋಪೇತವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆಲಕಾಲ ಅಮ್ಮನ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲೇ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿ ಮುಂದೆ ಅಲ್ಲಿಂದ 38 ವರ್ಷಗಳ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನಭೂತೋ ನಭವಿಷ್ಯತಿ ಎನ್ನುವಂತೆ ಭವ್ಯ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಡೆಸಿದ ಕೀರ್ತಿ ಮತ್ತು ಮಾಡಿದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಗಳು ಇಂದಿಗೂ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುವ ಸಾಕ್ಷಿಗಳಾಗಿ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣ ಮುಂದಿದೆ. ಆಡಳಿತ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿದ ರಾಜನ ಬಿಗಿಮುಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಇಡೀ ರಾಜ್ಯವೇ ಇರಬೇಕು ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದೇ ತಾನೊಬ್ಬ ಜನಸೇವಕ. ಜನ ಸೇವೆಯೇ ತನ್ನ ನೈಜ ಗುರಿಯೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಆಗಲೇ ಜನರಿಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಕೀರ್ತಿ ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜರಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ.
ರಾಜ್ಯಭಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಕಷ್ಟದಲ್ಲಿದ್ದ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನ ಕೃಷ್ಣರಾಜರ ದಕ್ಷಾ ರಾಜ್ಯಭಾರ ಮತ್ತು ದೂರಾಲೋಚನೆಯಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿದ ವಿವಿಧ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಮುಂದಿನ 30-40 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶದ ಶ್ರೀಮಂತರಲ್ಲಿ 2ನೇ ಸ್ಥಾನಗಳಿಸುವಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಏರಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂದರೆ ಅವರ ದಕ್ಷತೆ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯವೈಖರಿ ಹೇಗಿತ್ತು? ಎಂಬುದರ ಅರಿವಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಜರು ಚಿಕ್ಕವರಿರುವ ಸಮಯದಲ್ಲೇ ಮೈಸೂರಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಲಾರ್ಡ್ ಮೆಕಾಲೆ ವ್ಯವಹಾರದ ದೃಷ್ಥಿಯಿಂದ ರಾಜರುಗಳಿಗೆ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಕಲಿಯಲು ಸೂಚಿಸಿದ್ದನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಮಹಾರಾಜರು ತಾವು ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಕಲಿತದ್ದಲ್ಲದೇ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳುಗಳಿಗಷ್ಟೇ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸದೇ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಮಕ್ಕಳುಗಳೂ ಆಂಗ್ಲ ಮಾಧ್ಯಮದ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
1892ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂದೆ ಶ್ರೀ ಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ನಾಡು ಕಂಡ ವೀರ ಸನ್ಯಾಸಿ ಸ್ವಾಮೀ ವಿವೇಕಾನಂದರು ಪರಿವ್ರಾಜಕರಾಗಿ ಮೈಸೂರಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ಅಲ್ಲಿನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶ ಅದರಲ್ಲೂ ಕಾನಕಾನಹಳ್ಳಿ (ಕನಕಪುರದ) ಶಿಂಷಾ ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಸೂಚಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೇ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡಲು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲು ಸಲಹೆನೀಡಿದಾಗ, ರಾಣಿಯವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಅಮ್ಮಣ್ಣಿ ಕಾಲೇಜ್ ಆರಂಭವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮುಂದೆ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಚಿಕಾಗೋದ ವಿಶ್ವಧರ್ಮ ಸಮ್ಮೇಳನಕ್ಕೆ ಇದೇ ರಾಜಾಶ್ರಯದಿಂದಲೇ ಹೋಗಿ ಹಿಂದಿರುಗುವಾಗ ಹಡಗಿನಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದ ಜೆಮ್ ಷೇಡ್ ಜೀ ಟಾಟಾರವರಿಗೆ ಇಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ವಿಜ್ಞಾನದ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನೀಡಲು ಒಂದು ಒಳ್ಳೆಯ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಲು ಸೂಚಿಸಿದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಮುಂಬೈ ರಾಜ ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಸಹಕರಿಸಲು ಒಪ್ಪದೇ ಹೋದಾಗ, ಮತ್ತೇ ವಿವೇಕಾನಂದರಿಂದ ಪ್ರೇರೇಪಿತರಾಗಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಸೂಕ್ತ ಜಾಗ ಮತ್ತು ಧನ ಸಹಾಯವನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದ ಜೆಮ್ ಷೇಡ್ ಜೀ ಟಾಟಾರವರನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಕರೆಸಿ ಯಶವಂತಪುರದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 400 ಎಕರೆಯಷ್ಟು ಜಮೀನು ನೀಡಿದ್ದಲ್ಲದೇ ಅಂದಿನ ಕಾಲಕ್ಕೇ ಸುಮಾರು ಐದು ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಧನಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ್ದಲ್ಲದೇ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ೫೦,೦೦೦ ರೂಗಳನ್ನು ಕೊಡುವ ವಾಗ್ಧಾನ ಮಾಡಿದವರೂ ಇದೇ ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ನರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಎಂಬುದು ಹೆಮ್ಮೆಯ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. 27 ಮೇ, 1909 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಟಾಟಾ ಇನಿಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್, ಇಂದು ಇಂಡಿಯನ್ ಇನಿಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವಿಖ್ಯಾತವಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ವಿದ್ಯಾತಾಣವಾಗಿದೆ.
1902ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾದ ಶಿಂಷಾ ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೇಂದ್ರ ಕುಂಟುತ್ತಾ ಸಾಗುತ್ತಾ ಕೇವಲ ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತಾ, ಮೈಸೂರು, ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಕೆಜಿಎಫ್ ಚಿನ್ನದ ಗಣಿಗಳಿಗೆ ವಿದ್ಯುತ್ ಪೂರೈಸುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ವರ್ಷದ 365 ದಿನಗಳೂ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದಿಸಬೇಕಾದರೇ ನೀರನ್ನು ಎಲ್ಲಾದರೂ ತಡೆ ಹಿಡಿದು ಅದನ್ನು ಪ್ರತಿದಿನವೂ ಪೂರೈಸುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಯೋಜನೆಯಿಂದಾಗಿಯೇ ಮೈಸೂರಿನ ಸಮೀಪದ ಕನ್ನಂಬಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾವೇರಿ ನದಿಗೆ ಅಣೆಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ನೀರನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ಸಮದಲ್ಲಿ ಮುಂಬೈಯಲ್ಲಿ ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಆಗಿದ್ದ ಕನ್ನಡಿಗ ಸರ್ ಎಂ. ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ಅವರನ್ನು 1909 ರಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಜರು ಮೈಸೂರಿಗೆ ಕರೆಸಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಕನಸಿನ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಸಾಗರ ಅರ್ಥಾತ್ ಕನ್ನಂಬಾಡಿ ಕಟ್ಟೆಯ 1911ರಲ್ಲಿ ಕನ್ನಂಬಾಡಿ ಅಣೆಕಟ್ಟೆಯ ಮೊದಲ ವರದಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ಯೋಜನೆಗೆ ಅಪಾರ ಪ್ರಮಾಣದ ಹಣ ವ್ಯಯವಾಗುವುದು ಎಂದು ಮದ್ರಾಸ್ ಸರ್ಕಾರದ ಆಕ್ಷೇಪ ಎತ್ತಿದಾಗ, ಆ ಅಣೆಕಟ್ಟೆಗೆ ಹಣವನ್ನು ಹೊಂದಿಸಲು ತಮ್ಮ ರಾಣಿಯವರ ಚಿನ್ನಾಭರಣ, ಬೆಳ್ಳಿಯ ನಾಣ್ಯಗಳು, ಮುತ್ತು, ವಜ್ರ ವೈಡೂರ್ಯಗಳಿದ್ದ ನಾಲ್ಕು ಮೂಟೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಂಡೊಯ್ದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹಣ ಸಿಗುವ ಕಾರಣದಿಂದ ದೂರದ ಬಾಂಬೆಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿ ಸುಮಾರು 80 ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿಸುವ ಮೂಲಕ 1911 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 12ರಂದು ಅವರ ಕನಸಿನ ಯೋಜನೆ ಆರಂಭವಾಗಿ 1932ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂದಿಗೂ ಮೈಸೂರು ಮಂಡ್ಯ ಕಾವೇರಿ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಎಕರೆ ಕೃಷಿ ಜಮೀನಿಗೆ ನೀರಿನ ಆಶ್ರಯವಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೇ ಬೆಂಗಳೂರು ಮಹಾನಗರವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೋಟ್ಯಾಂತರ ಜನರಿಗೆ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಆಗರವಾಗಿದೆ. ಜೋಗದ ಜಲಪಾತದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಘಟಕವೂ ಮಹಾರಾಜರ ಕೊಡುಗೆಯೇ ಆಗಿದೆ.
ಅಸ್ಷೃಶ್ಯರ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿದ ಅವರು, ಶಿಕ್ಷಣವೇ ಎಲ್ಲರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೂ ಮೂಲ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿ, ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತುಕೊಟ್ಟು 1911 ರಲ್ಲಿ ಎಸ್.ಎಸ್.ಎಲ್.ಸಿ. ಪರೀಕ್ಷೆ ಆರಂಭಕ್ಕೆ ಕಾರಣೀಭೂತರಾದರೆ, 1916 ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ವಿ.ವಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೇ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಕಾಯಿದೆ ಜಾರಿ, ವಯಸ್ಕರಿಗಾಗಿ 7000 ವಯಸ್ಕರ ಶಾಲೆ. ಹೀಗೆ ಒಂದರ ಹಿಂದೆ ಒಂದರಂತೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರ ಸೇವೆ ಅಪಾರವಾಗಿದೆ.
ಪ್ರಜೆಗಳ ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಮೊತ್ತ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಲಸಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ತಮ್ಮ ಅರಮನೆಯ ಅವರಣದಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಣಿಯವರಿಗೆ ಹಾಕಿಸುವ ಮೂಲಕ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೇ, ರಾಜ್ಯದ ನಾನಾ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ 270 ಉಚಿತ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳನ್ನೂ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಖ್ಯಾತವಾಗಿರುವ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಮಿಂಟೊ ಕಣ್ಣಾಸ್ಪತ್ರೆ, ಮೈಸೂರಿನ ಕ್ಷಯರೋಗ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯನ್ನೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ವಾಣಿಜ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಸಧೃಢತೆಯನ್ನು ಹೊಂದುವ ಸಲುವಾಗಿ ಖಾಸಗೀ ಸಹಭಾಗಿತ್ವದೊಡನೆ ಮೈಸೂರು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೇ, ರೈತರಿಗೆ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಸಾಲ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ದೊರೆಯುವಂತಾಗಲು 1906ರಲ್ಲಿಯೇ ಸಹಕಾರ ಸಂಘಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಅದರ ರೈತರು ತಮ್ಮ ಜಮೀನು ಅಡಮಾನ ಇಟ್ಟು ಸಾಲ ಪಡೆದು ನಂತರ ಹಣ ತೀರಿಸಿ ತಮ್ಮ ಜಮೀನು ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತಹ ಸಹಕಾರ ಅಡಮಾನ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದ ಕೀರ್ತಿಯೂ ಸಹಾ ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜರಿಗೇ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ.
ಲಾಲ್ ಬಾಗ್ ಮತ್ತು ಕಬ್ಬನ್ ಪಾರ್ಕ್ ಗಳಿಂದ ಉದ್ಯಾನ ನಗರವಾಗಿ, ನಂತರ ಟಾಟಾ ಇನಿಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಮತ್ತು ರಾಮನ್ ಇನಿಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಮೂಲಕ ವಿಜ್ಞಾನ ನಗರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗಲೇ. ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ವಿಮಾನ ನಗರವೆಂಬ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನೂ ತಂದು ಕೊಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಕೈಗಾರಿಕೋದ್ಯಮಿ ವಾಲ್‌ಚಂದ್ ಹೀರಾಚಂದ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಅಂದಿನ ಕಾಲಕ್ಕೇ 4 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಅಧಿಕೃತ ಬಂಡವಾಳದೊಂದಿಗೆ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಏರ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (HAL) ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲು ಕಾರಣೀಭೂತರಾಗಿದ್ದರು. ಮಹಾರಾಜರು ಕಾಲವಾದ ಕೆಲವೇ ತಿಂಗಳುಗಳ ನಂತರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 23, 1940 ಎಚ್.ಎ.ಎಲ್. ಕಾರ್ಖಾನೆಗೆ ಆರಂಭವಾಗುವ ಮೂಲಕ ಬೆಂಗಳೂರು ವಿಮಾನ ನಗರ ಎಂದೂ ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆಯಿತು. ಈ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿಯೇ ಮುಂದೇ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನಗರ ನಂತರ ಅದು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ನಗರವಾಗಿ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ವಿಶ್ವಮಾನ್ಯ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ನಗರವಾಗಿದೆ. ವೈಮಾಂತರಿಕ್ಷ ಕ್ಷೇತ್ರ ಹಾಗೂ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಇಂದಿನ ಅನನ್ಯ ಸಾಧನೆಗಳಿಗೆ ಮೈಸೂರು ಮಹಾರಾಜರು ತಮ್ಮ ದೂರದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಈ ಎಲ್ಲ ವಿಜ್ಞಾನ-ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೇ ಮೂಲ ಕಾರಣ ಎನ್ನುವುದು ಅಪ್ಪಟ ಸತ್ಯವಾಗಿದೆ.
ದೇಶದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಭವ್ಯ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಿದ್ದಂತಹ ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್. ಅವರು ತಮ್ಮ ವಯೋಸಹಜವಾಗಿ ಆಗಸ್ಟ್ 3, 1940ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾಗುತ್ತಾರೆ. 1895 ರಿಂದ 1902 ವರೆಗೆ 7 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ತಾಯಿ ಮಹಾರಾಣಿ ಕೆಂಪ ನಂಜಮ್ಮಣ್ಣಿ ವಾಣಿ ವಿಲಾಸ ಸನ್ನಿಧಿಯವರ ಆಡಳಿತಾವಧಿಯು ಸೇರಿದಂತೆ 1902ರಿಂದ 1940ರ ತನಕದ 38 ವರ್ಷಗಳೂ ಸೇರಿ 45 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನಡೆಸಿದ ಅವರ ಆಡಳಿತಾವಧಿ ಮೈಸೂರಿನ ಸುವರ್ಣಯುಗ ಎಂದರೆ ತಪ್ಪಾಗದು. ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದ ಮಹಾರಾಜರಾಗಿ ಕನ್ನಡಿಗರ ಹೆಮ್ಮೆಯನ್ನು ಪ್ರಪಂಚಾದ್ಯಂತ ಪಸರಿಸಿದ ಪ್ರಾಥಃಸ್ಮರಣೀಯರಾದ ಕರುನಾಡಿನ ಭಾಗ್ಯವಿಧಾತ, ರಾಜರ್ಷಿ, ಶ್ರೀ ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರ ಜನ್ಮ ದಿನದಿನಂದು ಅವರಿಗೆ ಗೌರವನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವುದು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಕನ್ನಡಿಗರ ಆದ್ಯ ಕರ್ತವ್ಯವೇ ಅಗಿದೆ ಅಲ್ವೇ?
ಭಾರತದ ವೀರ ವನಿತೆಯರು ಎಂದಾಕ್ಷಣ ಥಟ್ ಅಂತಾ ನೆನಪಾಗೋದೇ, ಕಿತ್ತೂರು ರಾಣಿ ಚನ್ನಮ್ಮ, ಝಾನ್ಸೀರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ, ರಾಣಿ ಅಬ್ಬಕ್ಕ, ಚನ್ನಭೈರಾದೇವಿ ಮುಂತಾದ ಮಹಾರಾಣಿಯರು. ಇದೇ ಪ್ರಾಥಃಸ್ಮರಣೀಯರ ಸಾಲಿಗೆ ಸೇರಬಹುದಾದ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಗೌರವಾನ್ವಿತರೇ, ಅಹಲ್ಯಬಾಯಿ ಎಂದರೂ ತಪ್ಪಾಗದು. ಹೋಳ್ಕರ್ ವಂಶದ ಮುಲ್ಲಾರ್ ರಾವ್ ಹೋಳ್ಕರನ ಮಗ ಖಂಡೇರಾಯನ ಪತ್ನಿಯಾಗಿ ತನ್ನ ಪತಿಯ ಮರಣಾನಂತರ ರಾಜ್ಯಭಾರಗಳನ್ನು (1754-1795)ತನ್ನ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು 34 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆದರ್ಶ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆಳಿದ್ದಲ್ಲದೇ, ಮೊಘಲ ಧಾಳಿಯಿಂದ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ನಾಶವಾಗಿದ್ದ ನೂರಾರು ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಧರ್ಮಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಪುನರ್ನಿಮಿಸಿದ ಮಹಾನ್ ಹಿಂದೂ ಪ್ರವರ್ತಕಿ. ಅಕೆಯ ಜನ್ಮದಿನಂದು ಆಕೆಯ ವ್ಯಕ್ತಿ, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಮತ್ತು ಯಶೋಗಾಥೆಗಳನ್ನು ಮೆಲುಕು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಆಕೆಗೆ ನಮ್ಮ ಪ್ರಣಾಮಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವುದು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಭಾರತೀಯರ ಆದ್ಯ ಕರ್ತವ್ಯವೇ ಆಗಿದೆ.
ಆಕೆಯ ಸಣ್ಣ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಪ್ರತಿನಿತ್ಯವೂ ತಮ್ಮೂರಿನ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಬಡವರಿಗೆ ಮತ್ತು ಹಸಿವಾದವರಿಗೆ ಅನ್ನ ದಾಸೋಹ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಅವರ ತಂದೆಯೊಂದಿಗೆ ಆಕೆಯೂ ಊರಿನ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ತಂದೆಯ ಆ ಪುಣ್ಯ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗುತ್ತಿರುತ್ತಾಳೆ. ಅದೊಮ್ಮೆ ಒಂದನೇ ಪೇಶ್ವೆ ಬಾಜೀರಾವ್ ನ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ವೀರ ಸೇನಾನಿಯಾಗಿದ್ದ ಮಾಲ್ವಾ ಪ್ರದೇಶದವರಿಗೆ ಅಕ್ಷರಶಃ ದೇವರೇ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಮಲ್ಹಾರ್ ರಾವ್ ಹೋಳ್ಕರ್, ಅಹಲ್ಯಾಬಾಯಿಯವರ ಜಮ್ ಖೇಡ್ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಪುಣೆಗೆ ಹೋಗುವಾಗ ಇದೇ ಅನ್ನ ಸಂತರ್ಪಣೆ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗುವ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಚುರುಕಾಗಿ ಓಡಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಆ ಎಂಟು ವರ್ಷದ ಪುಟ್ಟ ಬಾಲಕಿಯತ್ತ ಆಕರ್ಷಿತರಾಗಿ ಆಶ್ಚರ್ಯದಿಂದ ಅಲ್ಲಿದ್ದವರ ಬಳಿ ಆಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರಿಸಿ ಅಕೆಯ ಸದ್ಗುಣಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಿ ಆಕೆ ತನ್ನ ಮಗ ಖಂಡೇರಾವ್ ಹೋಳ್ಕರಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಕನ್ಯೆ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಆಕೆಯ ತಂದಯ ಬಳಿ ಕನ್ಯಾದಾನ ಮಾಡಿಕೊಡಲು ನಿವೇದಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಅದಕ್ಕೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಒಪ್ಪಿದ ಮಂಕೋಜಿ ರಾವ್ ಶಿಂಧೆ 1733 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಎಂಟು ವರ್ಷದ ಮುದ್ದು ಮಗಳಾದ ಅಹಲ್ಯಾಬಾಯಿಯನ್ನು ಮಲ್ಹಾರ್ ರಾವ್ ಹೋಳ್ಕರ್ ಪುತ್ರನಾದ ಖಂಡೇರಾವ್ ಹೋಳ್ಕರ್ ನೊಂದಿಗೆ ವಿವಾಹ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟ ಪರಿಣಾಮ ಅಹಲ್ಯಾ ಬಾಯಿ ಹೋಳ್ಕರ್ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಮುದ್ದಿನ ಸೊಸೆಯಾಗಿ ಮಾಲ್ವಾಗೆ ಬಂದು ತನ್ನ ಸಂಸಾರ ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಸತಿಪತಿಗಳ ಅನ್ಯೋನ್ಯ ದಾಂಪತ್ಯದ ಕುರುಹಾಗಿ ಅಹಲ್ಯಾಬಾಯಿ ಮತ್ತು ಖಂಡೇರಾವ್ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ 1745 ರಲ್ಲಿ ಮಾಲೇರಾವ್ ಹೋಳ್ಕರ್ ಎಂಬ ಮಗ ಮತ್ತು 1748 ರಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಾಬಾಯಿ ಹೋಳ್ಕರ್ ಎಂಬ ಮಕ್ಕಳಾಗಿ, ಮಗ ಮಾಲೇರಾವ್ ಹೋಳ್ಕರ್ ಜನ್ಮತಃ ಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆ ಮತ್ತು ದೈಹಿಕ ದುರ್ಬಲತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆ.
ತನಗೆ ಸಿಕ್ಕ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ದಕ್ಷತೆಯಿಂದ ಒಳಾಡಳಿತ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಶಾಂತಿಯನ್ನು ನೆಲೆಗೊಳಿಸಿದಳು. ಪ್ರಜೆಗಳ ರಕ್ಷಣೆಯೇ ಆಕೆಯ ಮುಖ್ಯ ಧ್ಯೇಯವಾಗಿತ್ತು. ಆಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ಮಾಳವ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಸುಖೀ ರಾಜ್ಯ ಎಂಬ ಖ್ಯಾತಿಗೆ ಪಾತ್ರವಾಯಿತು. ಅಧಿಕಾರದ ದುರಭಿಮಾನದ ಲವಲೇಶವೂ ಇಲ್ಲದೇ, ಉದಾರಚರಿತಳೂ, ಧರ್ಮಿಷ್ಠಳೂ ಆಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಮತ ಗ್ರಂಥಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ಅತ್ಯಂತ ದಕ್ಷತೆಯಿಂದ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳಿದಳು ಎಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಸರ್ ಜಾನ್ ಮ್ಯಾಲ್ಕೋಮ್ ಆಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ.
ಅಹಲ್ಯಬಾಯಿ ಇಂದೋರ್ ನ ಆಂತರಿಕ ಭದ್ರತಾ ಉಸ್ತುವಾರಿಯನ್ನು ಮಲ್ಹಾರ್ ರಾವ್ ಹೋಳ್ಕರ್ ಅವರ ದತ್ತು ಪುತ್ರನಾಗಿದ್ದ ತನ್ನ ಮೈದುನ ತುಕೋಜಿ ರಾವ್ ಹೋಳ್ಕರನಿಗೆ ವಹಿಸಿ ಖಡ್ಗ ಹಿಡಿದು ಕುದುರೆಯೇರಿ ಪೂರ್ತಿ ಭಾರತ ಪರ್ಯಟನೆ ಮಾಡಿ ದೇಶದ್ರೋಹಿಗಳ ದಾಳಿಗೆ ಸಿಲುಕಿ ಧ್ವಂಸಗೊಂಡ ಸಾವಿರಾರು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿ ಪುನರುತ್ಥಾನ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸನಾತನ ಧರ್ಮ ಪರಿಪಾಲನೆಯ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗುತ್ತಾಳೆ. ಇದೇ ಮಹಾರಾಣಿ ಅಹಲ್ಯಾಬಾಯಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ದ್ವಾದಶ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು, ಹರಿದ್ವಾರ, ಹೃಷಿಕೇಶ, ಬದರೀನಾಥ, ಕಾಂಚಿ, ಅಯೋಧ್ಯ, ಅವಂತಿ,ದ್ವಾರಕಾ, ಮಥುರಾ,ಗಯಾ, ರಾಮೇಶ್ವರ ಹಾಗೂ ಪುರಿ ಜಗನ್ನಾಥ್ ಸಹಿತವಾಗಿ ಸುಮಾರು 3500ಕ್ಕೂ ಅಧಿಕವಾದ ಶಿವ ಮತ್ತು ರಾಮ ದೇವರ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಗುಡಿ ಗೋಪುರಗಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನ ಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಮೊಘಲರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಶಃ ಕಾಶಿ ವಿಶ್ವನಾಥ ದೇವಾಲಯದಷ್ಟು ದಾಳಿಗೊಳಗಾಗಿ ಹಾನಿಗೊಳಗಾದಷ್ಟು ಬೇರಾವ ದೇವಾಲಯವೂ ಆಗಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ದುಃಖಕರವಾದ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಗೋರಿಯ ಆದೇಶದಂತೆ ಕುತುಬುದ್ದೀನ್ ಐಬಕ್ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕೆಡವಿದಾಗ ಅದನ್ನು ರಾಜಾ ಮಾನ್‌ಸಿಂಗ್‌ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದ್ದರೆ, ಅಕ್ಬರನ ಮರಿಮಗ ಔರಂಗಜೇಬ್ ತನ್ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಉರುಳಿಸಿ ಅಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಗ್ಯಾನವಾಪಿ ಮಸೀದಿಯ ಕುರಿತಂತೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ವಿಚಾರಣೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿರುವುದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತಿಳಿದಿರುವ ವಿಷಯವಷ್ಟೇ. ಹಾಗೆ ಔರಂಗಜೇಬನಿಂದ ನಾಶವಾದ 111 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಅವಳು 1780 ರಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ಅಹಲ್ಯಾ ಬಾಯಿ ಹೋಲ್ಕರಳಿಗೆ ಶಿವನು ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಬಂದು ಆದೇಶ ನೀಡಿದ ನಂತರ ರಾಣಿಯು ಕಾಶಿಯ ಗಥವೈಭವವನ್ನು ಮರಳಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿ ಅದರ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಲಕ್ಷಾಂತರ ದೇಣಿಗೆ ನೀಡಿದ್ದಲ್ಲದೇ ನಂತರ ಇಂಧೋರ್‌ನ ಮಹಾರಾಜ ರಂಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೂಡಾ ಈ ದೇವಾಲಯದ 4 ಚಿನ್ನದ ಕಂಬಗಳಿಗಾಗಿ ಸುಮಾರು 10 ಟನ್‌ನಷ್ಟು ಬಂಗಾರವನ್ನು ನೀಡಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಪುನರ್ನಿಮಾಣ ಮಾಡಿದ್ದದ್ದು ಈಗ ಇತಿಹಾಸ.
ಅಹಲ್ಯಾ ಬಾಯಿ ಕೇವಲ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಆಕೆಯ ರಾಜಧಾನಿ ಮಹೇಶ್ವರದಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಗೀತ, ಕಲಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಉದ್ಯಮದದ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮರಾಠಿ ಕವಿ ಮೊರೊಪಂತ್ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಶಾಹಿರ್ ಅನಂತಫಂಡಿ, ಹೆಸರಾಂತ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಖುಶಾಲಿ ರಾಮ್ ಮುಂತಾದವರು ಅಹಲ್ಯಾಬಾಯಿ ಅವರ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲೇ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದವರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರುಗಳಲ್ಲದೇ ನೂರಾರು ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳು, ಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದರು ಆಕೆಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿದ್ದದಲ್ಲದೇ ಇವರುಗಳೇ ಮುಂದೆ. ಮಹೇಶ್ವರದಲ್ಲಿ ಜವಳಿ ಉದ್ಯಮವನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು.
ಬಹಳ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದ ವಿಧವೆಯರ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟುಗೋಲು ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುವಂತಹ ಇದ್ದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಾನೂನನ್ನು ಅಹಲ್ಯಾಬಾಯಿ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಜನರಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರೀತಿ ಪಾತ್ರಳಾಗಿದ್ದಳು. ಹೀಗೆ ಸತತವಾಗಿ ಮೂರು ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ಬಡವರ ಬಂಧುವಾಗಿ, ಪ್ರಜೆಗಳ ಮಹಾತಾಯಿಯಾಗಿ, ಧರ್ಮನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ಸನಾತನ ಧರ್ಮದ ಪರಿಪಾಲನೆ ಮಾಡುತ್ತ ದೇವಾಲಯಗಳ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಪುನರುತ್ಥಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮಹಾರಾಣಿ ಅಹಲ್ಯಾಬಾಯಿ ಹೋಳ್ಕರ್ 13 ಆಗಸ್ಟ್ 1795 ರಂದು ತಮ್ಮ 70 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ದೈವಾಧೀನರಾಗುತ್ತಾರೆ.
1996 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಅಹಲ್ಯಾಬಾಯಿ ಹೋಳ್ಕರ್ ಳ 200ನೇ ಜನ್ಮ ಶತಮಾನೋತ್ಸವದ ಅಂಗವಾಗಿ ಆಕೆಯ ಅಂಚೆಚೀಟಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಗೌರವವನ್ನು ಕೊಟ್ಟರೆ, ಇಂದಿಗೂ, ಕಾಶೀ, ಗೋಕರ್ಣ, ಬನವಾಸಿ, ಬದರೀನಾಥ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ನೂರಾರು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಹಲ್ಯಾಬಾಯಿಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿತ್ಯವೂ ಅರ್ಚನೆ ನಡೆಸುವ ಮೂಲಕ ಅಕೆಯ ಸಹಾಯವನ್ನು ನೆನೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಇಂದೋರಿನಲ್ಲಿರುವ ಆಕೆಯ ಸಮಾದಿಯಲ್ಲೂ ಸಹಾ ಪ್ರತಿನಿತ್ಯವೂ ಪೂಜೆ ನಡೆಸುವ ಮೂಲಕ ಆಕೆಯನ್ನು ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಜನರು ಮಾತ್ರವೇ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಬೇಸರ ಸಂಗತಿಯಗಾಗಿದೆ. ನುಡಿ-ಗಡಿ-ಗುಡಿಗಾಗಿ ತನ್ನ ಜೀವನವನ್ನೇ ಮುಡುಪಾಗಿಟ್ಟಿದ್ದ ಅಹಲ್ಯಭಾಯಿ ಹೋಳ್ಕರ್ ಅಂತಹ ವೀರಮಹಿಳೆಯ ವೀರಗಾಥೆಯನ್ನು ನಮ್ಮ ಇಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯವರಿಗೂ ತಲುಪಿಸುವ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯ ನಮ್ಮ ನಿಮ್ಮದೇ ಆಗಿದೇ ಅಲ್ವೇ?
ಹಿಂದೆಲ್ಲಾ ಮನೆಯ ಗಂಡಸರು ಹೊರಗೆ ದುಡಿದು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಗಳಿಸಿ ತಂದರೆ ದ್ದರೆ, ಹೆಂಗಸರು ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಕುಳಿತುಕೊಂಡು ಅವರಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿಯೇ ದುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದದ್ದಲ್ಲದೇ, ತಮ್ಮ ಮನೆಯ ಗಂಡಸರು ದುಡಿದು ತಂದ ಸಂಪತ್ತಿನ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮನೆಯ ಹಿರಿಯ ಹೆಂಗಸಿನ ಕೈಯಲ್ಲಿಯೇ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಗಮನಿಸಿದಲ್ಲಿ, ನೂರಾರು ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಸುಮಾರು ರಾಣಿಯರು ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗೆ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿಯೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ರಾಣಿಯಾಗಿ ರಾಜ್ಯವಾಳಿದ ಕೀರ್ತಿ ಸಾಳ್ವ ವಂಶದ ಕಾಳುಮೆಣಸಿನ ರಾಣಿ ಎಂದೇ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದ ರಾಣಿ ಚೆನ್ನಭೈರಾದೇವಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಆಕೆ ಕ್ರಿಶ 1552ರಿಂದ 1606 ರವರೆಗೆ ಬರೊಬ್ಬರಿ 54 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಕಾಲ ಸಂಪದ್ಭರಿತವಾಗಿ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದ್ದಳು.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹೊನ್ನಾವರ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಗೇರುಸೊಪ್ಪಾ ಆಗಿನ ನಗರಬಸ್ತಿಕೇರಿಯನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಒಂದು ಮಹಾಮಂಡಳೇಶ್ವರರಾಗಿ, ಸಾಮಂತ ರಾಜರಾಗಿದ್ದರು. ತುಳುವಾ-ಸಾಳುವಾ ವಂಶದವಳಾಗಿದ್ದ ರಾಣಿ ಚೆನ್ನ ಭೈರಾದೇವಿ ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ಜೈನಧರ್ಮವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದದ್ದಲ್ಲದೇ, ಕಾನೂರು ಕೋಟೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ತನ್ನ ಆಡಳಿತದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನೂರಾರು ಜೈನ ಬಸದಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.
ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿದರೂ ಪದೇ ಪದೇ ತನ್ನ ಮೇಲೆ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರು ಧಾಳಿನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಣ ತನ್ನ ಗುಪ್ತ ಧನ, ಗುಪ್ತ ದಳ ಮತ್ತು ಆಪತ್ತಿನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ರಹಸ್ಯ ವಾಸ್ತವ್ಯಕ್ಕೆ ಆಕೆ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿದಾದ ಶಿಖರದ ತುದಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಸುರಕ್ಷಿತ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಕಾನೂರು ಕೋಟೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಡಲು ಬಳಸಿಕೊಂಡಳು.
ಇದೇ ಸಾಂಬಾರು ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನತ್ತಿಯೇ ಗೋವಾದಿಂದ ಬಂದ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಲೂಯೀಸ್ ದೆ ಅಟಾಯ್ದೆ 1559ರಲ್ಲಿ 113 ನಾವೆ ಮತ್ತು 2500 ಯೋಧರೊಂದಿಗೆ ಹೊನ್ನಾವರವನ್ನು ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಲು ಬಂದಾಗ ಅಲ್ಲಿನ ನಿರ್ಜನವಾದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಕಂಡು ಆಶ್ವರ್ಯ ಚಕಿತನಾಗಿ ಕಡೆಗೆ ರಾಣಿ ಚನ್ನಭೈರಾದೇವಿ ಕಾನೂರಿನಲ್ಲಿರುವುದನ್ನು ತಿಳಿದು ಅದನ್ನು ವಶಪದಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ತನ್ನ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಕಡಿದಾದ ಶಿಖರವನ್ನೇರಲು ತೊಡಗಿದಾಗ ರಾಣಿಯ ಸೈನಿಕರು ಶಿಖರದ ತುದಿಯಿಂದ ಉರುಳು ಗಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಸೈನಿಕರ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಉರುಳಿಸತೊಡಗಿದ್ದನ್ನು ಕಂಡು ಬೆಚ್ಚಿಬಿದ್ದ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಸೈನಿಕರು ಕಾನೂರು ಕೋಟೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಚನೆಯನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟು ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಣ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರೆ ಸಾಕು ಎಂದು ದಿಕ್ಕಪಾಲಾಗಿ ಪರಾರಿಯಾಗಿ ಕಡಲ ತೀರ ಬಸ್ರೂರಿಗೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ರಾಣಿ ಚೆನ್ನಭೈರಾದೇವಿ ಕಾನೂರಿನಿಂದಲೇ ಬಸ್ರೂರು ದೊರೆಗೆ ಬೆಂಬಲಿಸಿ ಪೋರ್ಚುಗಿಸರನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಿದ್ದಳು. ಉರುಳುಗಲ್ಲಿನ ಮೂಲಕ ಕಾನೂರು ಕೋಟೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡ ಕಾರಣ ಅಂದಿನಿಂದ ಆ ಪ್ರದೇಶ ಉರುಳುಗಲ್ಲು ಎಂದೇ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದಲ್ಲದೇ, ಇಂದಿಗೂ ಆ ಕಾನೂರು ಕೋಟೆಯು ಉರುಳುಗಲ್ಲು ಗ್ರಾಮಕ್ಕೇ ಸೇರುತ್ತದೆ.
ಇಂದು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಕಾನೂರು ಕೋಟೆಗೆ ಹೋಗಲು ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ಅಪ್ಪಣೆ ಬೇಕಿದ್ದರೂ, ಆ ವೀರ ಮಹಿಳೆಯ ಶಕ್ತಿಕೇಂದ್ರವಾಗಿ, ಪೋರ್ಚುಗೀಸರೊಂದಿಗಿನ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ಚೆನ್ನಬೈರಾದೇವಿಯ ಪಾಲಿಗೆ ಗೆಲುವನ್ನು ತಂದುಕೊಡುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದ್ದ ಕಾನೂರು ಕೋಟೆ ಕಾಲದ ಹೊಡೆತದ ಜೊತೆಗೆ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಯಿಂದ ಅವಗಣನೆಗೊಳಗಾಗಿ ವಿನಾಶದ ಅಂಚನ್ನು ತಲುಪಿರುವುದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಬೇಸರದ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲೊಂದು ಭವ್ಯವಾದ ಕೋಟೆ ಇತ್ತು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಬಾವಿ, ಕಲ್ಲಿನ ದ್ವಜಸ್ಥಂಭ, ರಾಣಿವಾಸ, ಸುರಂಗ ಮಾರ್ಗಗಳು ಕುರುಹುಗಳಾಗಿ ಉಳಿದಿವೆ.
ಆ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಜಿನಮಂದಿರ ಮತ್ತು ಶಿವಾಲಯ ಇಂದು ಕಳ್ಳ ಖದೀಮರ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕು ದಯನೀಯ ಸ್ಥಿತಿ ತಲುಪಿದೆ. ನಿಧಿಯಾಸೆಗಾಗಿ ದ್ವಜಸ್ಥಂಭವನ್ನು ಉರುಳಿಸಿದ್ದರೆ ಅಲ್ಲಿನ ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ಭಿನ್ನಗೊಳಿಸಿ ಹೊರಗೆ ಬಿಸಾಡಲಾಗಿದೆ. ಜಿನಮಂದಿರವು ಇಂದೋ ಇಲ್ಲವೇ ನಾಳೆಯೂ ಉರುಳಿ ಬೀಳಬಹುದಾದಂತಹ ದುಃಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ ರಾಣೀ ಚನ್ನಭೈರಾದೇವಿಯ ವಾಸಸ್ಥಾನವಿಂದು ಹಾವು ಮತ್ತು ಹಾವುರಾಣಿಗಳ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿದ್ದು ಅವುಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ದಟ್ಟವಾಗಿ ಮರ ಗಿಡಗಳು ಬೆಳೆದು ಅವುಗಳ ಬೇರಿನಿಂದಾಗಿ ಗೋಡೆಗಳಲ್ಲವೂ ಶಿಥಿಲವಾಗಿ ಉದುರಿ ಹೋಗಿದೆ. ರಾಣಿ ಚನ್ನಭೈರಾದೇವಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸುವರ್ಣಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಈ ಕೋಟೆಯ ನಾನಾ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಧಿಯನ್ನು ಅವಿತಿಟ್ಟಿರಬಹುದು ಎಂಬ ಅಸೆಯಿಂದಾಗಿ ಇಂದಿಗೂ ಆ ನಿಧಿಯಾಸೆಗಾಗಿ ಪುಂಡ ಪೋಕರಿಗಳು ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿ ಎಗ್ಗಿಲ್ಲದ್ದೇ ಎಲ್ಲೆಂದರಲ್ಲಿ ಅಗೆದು ಬಿಸಾಡಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬೇಸರವಾಗುತ್ತದೆ.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ಸುಪರ್ದಿಯಲ್ಲಿರುವ ವಿನಾಶದಂಚಿನಲ್ಕಿ ನಿಂತಿರುವ ಕೋಟೆಯ ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು, ಶಿಥಿಲಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ಬಹುತೇಕ ಉರುಳಿ ಹೋಗಿರುವ ಕೋಟೆಯ ಗೋಡೆಗಳು,ಬಹುತೇಕ ವಿನಾಶವಾಗಿರುವ ರಾಣೀವಾಸದ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿರುವ ಬಾವಿಗಳು, ಸುರಂಗ ಮಾರ್ಗಗಳ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಯಾಗಲೀ, ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಥವಾ ಇತಿಹಾಸ ಅಕಾಡಮಿಗಳಾಗಲೀ ಗಮನ ವಹಿಸದೇ ಇರುವುದು ನಿಜಕ್ಕೂ ದೌರ್ಭಾಗ್ಯದ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಈ ದೇಶದ ಚರಿತ್ರೆಗೆ ನಾವುಗಳು ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಚರಿತ್ರಾರ್ಹ ಅನ್ಯಾಯವೆಂದರೂ ತಪ್ಪಾಗದು.
ನಿಜ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ ಅಂತಹ ಕಗ್ಗಾಡಿನ ನಡುವಿನ ದುರ್ಗಮ ಪರ್ವತದ ನೆತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಸ್ಥಳವೊಂದರಲ್ಲಿ ಅಭೇಧ್ಯ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಧನಕನಕಗಳನ್ನು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಟ್ಟಿದ್ದರೆ, ಇಂದಿರುವ ಸಕಲ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಕಾನೂರು ಕೋಟೆಯ ಗತವೈಭವವನ್ನು ಮರಕಳಿಸಲು ಕೇವಲ ಇಚ್ಚಾಶಕ್ತಿಯ ಕೊರತೆಯಿದೆ ಅಷ್ಟೇ.
ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯ. ಈ ಹೆಸರು ಕೇಳಿದೊಡನೆಯೇ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣ ಮುಂದೆ ಬರುವುದು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಕ್ಷಾತ್ರ ತೇಜದ ಸಮರ್ಥ ಅಡಳಿತಗಾರ. ಸಾವಿರಾರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿದ ಮಹಾನ್ ನಾಯಕ, ಮುತ್ತು ರತ್ನ ಪಚ್ಚೆ ಹವಗಳನ್ನು ರಸ್ತೆಯ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಬಳ್ಳ ಬಳ್ಳಗಳಲ್ಲಿ ಮಾರುತ್ತಿದ್ದಂತಹ ಸುವರ್ಣಯುಗದ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದ ರಾಜ. 16 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಿಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನರು, ಬಹಮನಿ ಸುಲ್ತಾನರನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿದಿದ್ದಲ್ಲದೇ, ಉತ್ತರದ ಮೊಘಲರ ಅಧಿಪತಿ ಬಾಬರನಿಗೂ ಹುಟ್ಟಿಸಿದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೆಚ್ಚೆದೆಯ ಹಿಂದೂ ಹುಲಿಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ವಿದೇಶಿಗರೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಬೆಳಸಿಕೊಂಡು ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸರಿ ಸಾಟಿಯಾಗಿ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದ ಭಾರತದ ಹಿಂದೂ ಹೃದಯ ಸಾಮ್ರಾಟ. ಅಂತಹ ಧೀರರ ಜನ್ಮ ದಿನದಂದು ಅವರ ಯಶೋಗಾಥೆಯನ್ನು ಮೆಲುಕು ಹಾಕೊಣ.
ಒರಿಸ್ಸಾದ ದೊರೆಗಳು ನೆಲ್ಲೂರಿನವರೆಗೆ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರೆ, ಬಿಜಾಪುರದ ಸುಲ್ತಾನರೂ ಸಹಾ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯದ ಗಡಿಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಹೊಂಚು ಹಾಕುತ್ತಿದ್ದನು. ಇಂತಹ ಸಂಧಿಗ್ಧ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರಿಗೆ ತಂದೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನಿಂತು ರಾಯರಿಗೆ ಸಕಲ ರೀತಿಯಲ್ಲೂ ಬೆಳೆಯಲು ಬೆಂಗಾವಲಿನಂತೆ ನಿಂತು ಬೆಳಸಿದ ಕೀರ್ತಿ ಶ್ರೀ ತಿಮ್ಮರಸು ಅವರದ್ದಾಗಿದೆ. ರಾಯರು ಪಟ್ಟವೇರಲು ಕಾರಣೀಭೂತನಾಗಿದ್ದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಅವರ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದು ಅತ್ಯಂತ ಶ್ಲಾಘನಿಯವಾಗಿದೆ.
1512-1518ರ ಮಧ್ಯೆ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರು ಒಡಿಸ್ಸಾ ದೊರೆಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಐದು ಅಭಿಯಾನಗಳ ಕಳಿಂಗ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯ ವಂಶದ ಒಡೆಯರಾಜು ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಮನೆತನದ ಗಜಪತಿಗಳ ರಾಜ್ಯ ವಿಶಾಲವಾಗಿದ್ದು ಇಂದಿನ ಆಂಧ್ರ ಮತ್ತು ತೆಲಂಗಾಣ ಪ್ರದೇಶದ ಜೊತೆಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಒರಿಸ್ಸಾವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಗಜಪತಿ ಪ್ರತಾಪ ರುದ್ರದೇವನ ಸ್ವಾಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ ತೆಲಂಗಾಣ ಪ್ರದೇಶದತ್ತ ತನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಆ ದೊರೆಗಳು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ನೆಲ್ಲೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅಜೇಯ ಕೋಟೆ ಎಂದೇ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಉದಯಗಿರಿ ಕೋಟೆಯ ಮೇಲೆ 1512ರಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಸುಮಾರು ಒಂದು ವರ್ಷದವರೆಗೂ ಮುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹಾಕಿದರು. ಕೋಟೆಯಿಂದ ಹೊರಬರಲಾರದೇ, ಗಜಪತಿಯ ಸೈನ್ಯ ಹಸಿವಿನಿಂದ ಶಿಥಿಲವಾಗ ತೊಡಗಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕೋಟೆಗೆ ಲಗ್ಗೆ ಹಾಕಿ ಸುಮ್ಮನೆ ಕೂರಬೇಕಾಗಿ ಬಂದ ವಿಜಯನಗರ ಸೈನ್ಯವೂ ಯುದ್ದದಿಂದ ವಿಮುಖರಾಗ ತೊಡಗಿದಾಗ, ಮಂತ್ರಿ ತಿಮ್ಮರಸು ಕಾವಲಿಲ್ಲದ ಪೂರ್ವದ ದ್ವಾರದ ರಹಸ್ಯ ಒಳದಾರಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಹಿಡಿದು ಅದರ ಮೂಲಕ ವಿಜಯನಗರದ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕೋಟೆ ಒಳಗೆ ಒಳನುಗ್ಗಿಸಿ ಆ ಕಾಲದ ಅತಿ ಸಮರ್ಥ ಕತ್ತಿ ವರಸೆಗಾರ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದ್ದ ಪ್ರತಾಪರುದ್ರದೇವನ ಮಗ, ಯುವರಾಜ ವೀರಭದ್ರನನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವ ಮೂಲಕ 1513ರಲ್ಲಿ ಕೋಟೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಮಂತ್ರಿ ತಿಮ್ಮರಸುವಿನನ್ನು ಕೊಂಡವೀಡು ಪ್ರಾಂತದ ಮಾಂಡಲೀಕನಾಗಿ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಯಿತು.
ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನು ಪತ್ನಿಯರಾದ ತಿರುಮಲಾ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಚಿನ್ನಮ ದೇವಿಯರೊಂದಿಗೆ ತಿರುಪತಿಯಲ್ಲಿ ತಿಮ್ಮಪ್ಪನ ದರ್ಶನ ಮಾಡಿದ್ದಲ್ಲದೇ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ವಜ್ರಖಚಿತ ಕಿರೀಟಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ಚಿನ್ನದ ಖಡ್ಗಗಳವರೆಗೆ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಮೌಲ್ಯದ ಹಲವಾರು ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ವಿಜೃಂಭಿಸಿದರು. ಇದರ ಕುರುಹಾಗಿಯೇ ಇಂದಿಗೂ ಸಹಾ ತಿಮ್ಮಪ್ಪನ ದೇವಾಲಯದ ಸಂಕೀರ್ಣದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯ ಮತ್ತು ಅವರ ಇಬ್ಬರು ಪತ್ನಿಯರೊಂದಿಗೆ ತಿರುವ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ. ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜಮಂಡ್ರಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಾಗ, ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರು ಸಿಂಹಾಚಲಕ್ಕೆ ತೆರಳಿ ನರಸಿಂಹ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ನಮನ ಸಲ್ಲಿಸಿ ಅಲ್ಲಿಯೂ ದಾನ ಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಪೊಟ್ನೂರಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿಜಯಗಳ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ವಿಜಯದ ಸ್ತಂಭವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.
ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರೊಬ್ಬರು ದೂರದೃಷ್ಣಿಯ ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಲ್ಲದೇ, ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಪರಮ ಸಹಿಷ್ಣುವಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಕುರುಹಾಗಿ ಹಜಾರ ರಾಮ ದೇವಸ್ಥಾನ ಅಲ್ಲದೇ, ಹಂಪೆಯ ವಿಠ್ಥಲಸ್ವಾಮಿಯ ದೇವಸ್ಥಾನದ ನಿರ್ಮಾಣದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಶ್ರೇಯ ಇವರಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಅವರು ನಾಗಲಾಪುರಂ ಎಂಬ ಹೊಸ ನಗರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದರು.
ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರು ಗತಿಸಿ ಇಂದಿಗೆ ಐದಾರು ಶತಮಾನಗಳು ಕಳೆದು ಹೋಗಿದ್ದರೂ, ಬಸವಣ್ಣನವರ ವಚನದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವಂತೆ ಇವನಾರವ ಇವನಾರವನೆಂದೆನಿಸದಿರಯ್ಯಾ. ಇವ ನಮ್ಮವ ಇವ ನಮ್ಮವ ಇವ ನಮ್ಮವನೆಂದೆನಿಸಯ್ಯಾ ಎಂದು ಕನ್ನಡಿಗರು, ತೆಲುಗರು, ತುಳುವರು, ತಮಿಳರು, ಒರಿಸ್ಸಾದವರು ಹೀಗೆ ದೇಶದ ಬಹುತೇಕರು ಈತ ನಮ್ಮ ಹೆಮ್ಮೆಯ ರಾಜ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡು ಸಂಭ್ರಮ ಪಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದರೆ, ಒಬ್ಬನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಗಿಂತ ಆತನ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಅತನನ್ನು ನೆನಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಆತ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾಗಿರಲೇ ಬೇಕಲ್ಲವೇ? ಹೌದು ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ, ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರು ಕೇವಲ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯಲ್ಲದೇ ಬಹುಶಃ ಈ ಜಗತ್ತು ಕಂಡ ಮಹಾನ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಎಂದರೂ ಅತಿಶಯವಲ್ಲ ಅಲ್ವೇ?
ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಅಪ್ಪನ ಬಿಇಎಲ್ ಕಾರ್ಖಾನೆಯ ಬಳಿಗೆ ಮನೆಯನ್ನು ಬದಲಿಸಿದಾಗ, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿ ಸಂಘದ ಶಾಖೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಏಳೆಂಟು ವರ್ಷದ ಬಾಲಕನಾಗಿದ್ದ ನಾನೇ ಕೆಲವು ಹುಡುಗರನ್ನು ಜೋಡಿಸಿಕೊಂಡು ಶಾಖೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ನಾಯಕತ್ವದ ಗುಣವನ್ನು ಸಂಘ ಕಲಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ತಂಗಿಯರೂ ಪ್ರತೀ ದಿನವೂ ನನ್ನ ಜೊತೆಗೇ ಸಂಘಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಣ, ಅವರಿಗೂ ಸಹಾ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ಏಕಾತ್ಮತಾ ಸ್ತ್ರೋತ್ರ, ಹಾಡು, ಶ್ಲೋಕಗಳು, ಅಮೃತವಚನಗಳು ಕಂಠಸ್ಥವಾಗಿದ್ದಲ್ಲದೇ, ಶಾಖೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರವಾಸಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಹಿರಿಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರುಗಳು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ಪಠ್ಯ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಓದಿರದಿದ್ದ ವೀರ ಸಾವರ್ಕರ್, ಆಜಾದ್, ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್, ತಿಲಕರಂತಹ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರ ಪರಿಚಯ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರಿಗೂ ಆಗತೊಡಗಿದ್ದಲ್ಲದೇ, ಶ್ಲೋಕ ಮತ್ತು ಅಮೃತವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಆಚಾರತ್ರಯರಾದ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು, ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು, ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರುಗಳು ಅಲ್ಲದೇ ಸರ್ವಜ್ಞ, ಬಸವಣ್ಣ, ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯವರ ವಚನಗಳು ಕಂಠಸ್ಥವಾಗುವ ಮೂಲಕ ಅವರ ಆದರ್ಶಗಳು ನಮ್ಮ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರತೊಡಗಿದವು.
ಇನ್ನು ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಜಾತಿ ಮತಗಳ ಬೇಧವಿಲ್ಲದೇ ಎಲ್ಲರೂ ಕೂಡಿ ಅಟವಾಡುವುದು, ವ್ಯಾಯಾಮ ಮಾಡುವುದು, ಒಟ್ಟಿಗೆ ಒಂದೇ ಗಣವೇಶ ಧರಿಸಿಕೊಂಡು ಹೆಗಲು ಹೆಗಲು ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆ ಜೋಡಿಗೂಡಿ ನಡೆಯುವಾ ಯುಗದ ಹಣೆಯ ಬರಹ ತಿದ್ದಿ ಹಗೆಯಕುಲವ ತೊಡೆಯುವಾ … ಎನ್ನುವಂತೆ ಹೊರಟಿದೋ ಅಜಿಂಕ್ಯ ಸೇನೆ ರಾಷ್ಟ್ರಕಿದುವೇ ರಕ್ಷಣೆ ಎನ್ನುವಂತೆ ಶಿಸ್ತಿನಿಂದ ಪಥಸಂಚಲನ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ನಾವೆಲ್ಲಾ ಹಿಂದೂ, ನಾವೆಲ್ಲಾ ಒಂದು ಎಂಬ ಘೋಘಣೆಗೆ ಅನ್ವರ್ಥವಾಗಿ ಸಾಮರಸ್ಯತೆಯಿಂದ ನಡೆಯುವಂತಾಯಿತು.
ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಘದಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಸಹಾ ಎಂದೂ ಸಹಾ ನೀನು ಅದು ಮಾಡು ನೀನು ಇದು ಮಾಡು ಎಂದು ಹೇಳುವುದನ್ನು ಕೇಳಿಯೇ ಇಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಿ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಹೀಗೆ ಮಾಡೋಣ, ನಾವೆಲ್ಲರು ಹಾಗೆ ಮಾಡೋಣ ಎನ್ನುವ ಮೂಲಕ ಸಂಘದ ಅನುಶಾಸನಕ್ಕೆ ಸಂಘಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಇರುವವರೆಲ್ಲರೂ ಬದ್ಧರಾಗುರಾಗುತ್ತಾರೆ ಎನ್ನುವುದುನಮಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲದಂತೆಯೇ ರಕ್ತಗತವಾಗಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ, 14-16 ವರ್ಷದ ಮುಖ್ಯ ಶಿಕ್ಷಕ್ ಕೊಟ್ಟ ಆಜ್ಞೆಗೆ 70ವರ್ಷದ ಸಂಘದ ಸರಸಂಘಚಾಲಕರ ಆದಿಯಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಸ್ಪಂದಿಸುವ ಗುಣ ಬಹುಶಃ ಸಂಘದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲದೇ ಬೇರೆಲ್ಲೂ ಕಾಣಲಾಗದು ಎಂದರೆ ಅತಿಶಯವೆನಿಸದು.
ಇನ್ನು ತರುಣಾವಸ್ಥೆಗೆ ಬರುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಸಂಘ ಶಿಕ್ಷಾವರ್ಗ ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವ ಮೂಲಕ ಯಾವ ಶಾಲಾ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿಯೂ ಕಲಿಸಿಕೊಡದಂತಹ ನಮಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲದಂತೆಯೇ ಸ್ವಾವಲಂಭಿಗಳಾಗಿ ನಮ್ಮ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ನಾವು ಮಾಡುವುದನ್ನು ಕಲಿತುಕೊಳ್ಳುವುದಲ್ಲದೇ, ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಊರುಗಳಿಂದ ಬಂದಿರುವವರೊಂದಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಒಗ್ಗೂಡುವ ಗುಣ, ಸಂಘಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ದೇಸೀ ಆಟಗಳನ್ನು ಆಡುವಾಗ ಮತ್ತು ಆಟಗಳನ್ನು ಆಡಿಸುವಾಗ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ನಿರ್ಧಾರ ಮೂಲಕ ನಾಯಕತ್ವದ ಗುಣ ತಂಡದ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಸಂವಹನ ಕಲೆ, ಇನ್ನು ಬೌದ್ಧಿಕ್ ಮತ್ತು ಬೌಠಕ್ ಗಳ ಭಾಷಣ ಕಲೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಉತ್ತಮ ಮಾತುಗಾರಿಕೆ ಕಲೆ ನಮಗೆ ಕರಗತವಾಗಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ನಮಗೆ ಸಂಗೀತದ ಕಡೆ ಆಸಕ್ತಿ ಇದ್ದಲ್ಲಿ, ಸಂಘದ ಘೋಷ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಅಭಿರುಚಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ತಾಳವಾದ್ಯ, ಶಂಖ, ವಂಶಿ ಹೀಗೆ ಹತ್ತು ಹಲವಾರು ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಕಲಿತುಕೊಂಡು ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿರುವ ಎಷ್ಟೋ ಸ್ವಯಂಸೇವರಿದ್ದಾರೆ
ದೇಶದ ಯಾವುದೇ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಅವಘಡಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರೀ ಸೇವೆಗಳು ಆಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗುವುದಕ್ಕೂ ಮುನ್ನವೇ ಸಂಘದ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರು ಸದ್ದಿಲ್ಲದೇ ಸೇವೆಯೆಂಬ ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಸಮಿಧೆಯಂತೆ ಉರಿಯುವ ಎನ್ನುವಂತೆ ಸೇವಾ ನಿರತರಾಗಿರುವುದನ್ನು ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ತೋರಿಸದಿದ್ದರು ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ನೋಡ ಬಹುದಾಗಿದೆ
ಹೀಗೆ ಸಂಘದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾ ಹೋದಲ್ಲಿ ಪುಟಗಟ್ಟಲೇ ಬರೆಯಬಹುದೇನೋ? ಈ ದೇಶಕ್ಕೆ ಸಂಘದ ಕೊಡುಗೆ ಏನು? ಎಂದು ಕೇಳಿದವರಿಗೆ ಒಂದೇ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ ಈ ದೇಶದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು, ಉಪರಾಷ್ತ್ರಪತಿಗಳು, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳು, 20ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು, 300 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಂಸದರು, ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸಾವಿರಾರು ಶಾಸಕರು, ನಗರ ಸಭಾ ಸದಸ್ಯರುಗಳು, ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯಿತಿ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ನೀಡಿದೆ ಎಂದು ಗೌರವದಿಂದ ಅಷ್ಟೇ ಗರ್ವದಿಂದ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಇದಲ್ಲದೇ ಸಂಘದ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರಿಂದು ದೇಶ ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸ್ಥರಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ಜವಾಬ್ಧಾರಿಯುತವಾಗಿ ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
ಕಳೆದ ಭಾನುವಾರ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತ ಲೇಖಕರಾದ ಶ್ರೀ ಪ್ರವೀಣ್ ಮಾವಿನಕಾಡು ಮತ್ತು ಡಾ. ಸುಧಾಕರ್ ಹೊಸಳ್ಳಿ ಈ ಇಬ್ಬರು ಲೇಖಕರು ಬರೆದಿರುವ ಅವಿತಿಟ್ಟ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಎಂಬ ಕೃತಿ ಖ್ಯಾತ ರಂಗಕರ್ಮಿಗಳಾದ ಶ್ರೀ ಪ್ರಕಾಶ್ ಬೆಳವಾಡಿ ಶ್ರೀ ಆಖಿಲ ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ರಾಜ್ಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳದ ಶ್ರೀ ರಘುನಂದನ್ ಭಟ್ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ವಕೀಲರ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸಂಘದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಶ್ರೀನಿವಾಸ್ ಕುಮಾರ್ ಅವರ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಲೋಕಾರ್ಪಣೆ ಆಯಿತು.
ಈ ಪುಸ್ತಕ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಕುರಿತಂತೆ ನಾಡಿನ ಬಹುತೇಕ ದೃಶ್ಯ ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ವರದಿ ನೀಡಿದವಲ್ಲದೇ, ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಬದುಕಿದ್ದಾಗ ಬಗೆ ಬಗೆಯಾಗಿ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲದೇ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರನ್ನು ಎರಡು ಬಾರಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಿದ ಅಂದಿನ ನೆಹರು ಕಾಂಗ್ರೇಸ್ಸಿನ ಇಬ್ಬಂಧಿತನ ಹೊರಗೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ ಸೆಖೆಯನ್ನು ತಾಳಲಾರದೇ ಬಿಲದಿಂದ ಹೊರ ಬರುವ ಹಾವುಗಳಂತೆ, ಈ ಕಠು ಸತ್ಯವನ್ನು ಅರಗಿಸಿ ಕೊಳ್ಳಲಾಗದ ಕೆಲವರು ಎಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಡೆದ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಈಗ ಕೆದಕುವ ಔಚಿತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಿರುವುದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಸೋಜಿಗವೆನಿಸಿತು.
ಇಂತಹ ಅಧಿಕಾರದಾಹಿತ್ವದ ಅಗ್ರೇಸರರಾಗಿ ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಪಂಡಿತ್ ಜವಹರ್ ಲಾಲ್ ಅವರಾಗಿದ್ದರು ಎನ್ನುವುದೇ ಈ ದೇಶದ ಕಳಂಕ. ಈ ವ್ಯಕ್ತಿ ತನ್ನ ಸ್ವಾರ್ಥಕ್ಕಾಗಿ ಅಖಂಡ ಭಾರತವನ್ನು ತುಂಡರಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೇ ತನ್ನ ಧೂರಣೆಗೆ ಅಡ್ಡ ಬರುತ್ತಿದ್ದವರ ವಿರುದ್ಧ ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರನ್ನು ಗುರಾಣಿಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಸದ್ದಿಲ್ಲದೇ ಮಟ್ಟ ಹಾಕಿದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನೇಕೆ ಅವಿತಿಡಬೇಕು?
ನೆಹರು ಮತ್ತು ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಅಲಿ ಜಿನ್ನಾ ಅವರ ವಯಕ್ತಿಯ ತೆವಲುಗಳಿಗಾಗಿ ಈ ದೇಶ ಇಬ್ಬಾಗವಾಗುವುದು ನಿಶ್ಚಿತವಾಗಿ ಈ ದೇಶದ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಿಗಳು ಯಾರಾಗಬೇಕು ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ನೇತೃತ್ವದ ನಡೆದ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ಸರ್ದಾರ್ ವಲ್ಲಭಾಯಿ ಪಟೇಲರನ್ನೇ ಬಹುಮತದಿಂದ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದರೂ, ಮತ್ತದೇ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡ ಹಾಕಿ ಈ ದೇಶಕ್ಕೆ ಪ್ರಪ್ರಥಮ ಪ್ರಧಾನಿಯಾದ ನೆಹರು ಇತಿಹಾಸವನ್ನೇಕೆ ಅವಿತಿಡಬೇಕು?
ದೇಶದ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರು ಭಾರತದ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯನ್ನಾಗಿ ಶ್ರೀ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಲು ಬಹುತೇಕ ಕಾಂಗ್ರೇಸ್ಸಿಗರು ನಿರ್ಧರಿದರೂ, ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರು ವಲ್ಲಭಭಾಯಿ ಪಟೇಲರ ಆತ್ಮೀಯರು ಎನ್ನುವ ಒಂದೇ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ವಿರೋಧಿಸಿ, ಆ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟೀಷರ ಆದರ್ಶಕ್ಕೆ ಸರಿ ಹೊಂದುತ್ತಾರೆ ಎನ್ನುವ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಭಾರತದ ಕೊನೆಯ ವೈಸ್‌ರಾಯ್‌ ಆಗಿದ್ದ ಸಿ ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿಯವರಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದ್ದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನೇಕೆ ಅವಿತಿಡಬೇಕು?
ಪದೇ ಪದೇ ಮುಸಲ್ಮಾನರ ಧಾಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದ ಗುಜರಾತಿನ ಸೋಮನಾಥ ದೇವಾಲಯದ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲು ದೇಶದ ಪ್ರಥಮ ಗೃಹಮಂತ್ರಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಸರ್ದಾರ್ ಪಟೇಲ್ ಅವರು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡಾಗ ಮತ್ತದೇ ನೆಹರು ವಿರೋಧ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೇ, ಆ ದೇವಾಲಯದ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಹಣಕಾಸಿನ ನೆರವನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ್ದರು. ಸರ್ಕಾರ ಕೊಡದಿದ್ದರೇನಂತೆ ಎಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಹಣವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಬೃಹದಾದ ಸೋಮನಾಥ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಅದರ ಉದ್ಭಾಟನೆಯ ಮುಂಚೆಯೇ ಪಟೇಲರು ಅಸುನೀಗಿದಾಗ, ಆ ದೇವಾಲಯದ ಉಧ್ಭಾಟನೆಗೆ ದೇಶದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಾಗಿ ಶ್ರೀ ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರು ಹೋಗಬಾರದೆಂದು ತಾಕೀತು ಮಾಡಿದ್ದ ನೆಹರು ಅವರ ಹಿಂದೂ ವಿರೋಧಿತನವನ್ನೇಕೆ ಅವಿತಿಡಬೇಕು?
ನೆಹರು ಅವರು ನಿಧನರಾದ ನಂತರ ಆವರ ಮಗಳು ಇಂದಿರಾಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ತರಲು ಮುಂದಾದ ನೆಹರು ಅವರ ವಂಧಿಮಾಗಧರ ಆಸೆಗೆ ತಣ್ಣೀರೆರಚಿ ಮಹಾನ್ ದೇಶಭಕ್ತ, ಸರಳ ಸಜ್ಜನ, ಅಜಾತಶತ್ರುಗಳಾಗಿದ್ದ, ಜನಾನುರಾಗಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀ ಲಾಲ ಬಹದ್ದೂರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಈ ದೇಶದ ಪ್ರಧಾನಿಗಳಾಗಿ ಅಮೇರಿಕಾವನ್ನೂ ಎದುರು ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ಕಾಲು ಕೆರೆದುಕೊಂಡು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದ ಪಾಕೀಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಮಣ್ಣುಮುಕ್ಕಿಸಿ ತಾಷ್ಕೆಂಟ್ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದ ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿ ರಷ್ಯಾದಲ್ಲೇ ನಿಧನರಾದ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳ ಸಮಾದಿಗೆ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಜಾಗವನ್ನು ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿ ನಂತರ ಜನರ ಒತ್ತಾಯಕ್ಕೆ ಮಣಿದ ಅಂದಿನ ಕಾಂಗ್ರೇಸ್ ಇಬ್ಬಂಧಿತನವನ್ನೇಕೆ ಅವಿತಿಡಬೇಕು?
ಏನಂತೀರೀ? Enantheeri? 